Iemand blij maken met een dode mus. De koe bij de horens vatten. Een kat in de zak kopen. Als een tang op een varken. Al deze spreekwoorden bevatten dieren die mishandeld zijn of worden. En dat kan echt niet meer, vindt dierenrechtenorganisatie PETA.
Vroeger werd er niet zo zachtmoedig met dieren om gegaan. Vandaar ook al deze spreekwoorden waarin dieren negatief beschreven worden. En waarin dierenmishandeling normaal is.
Spreekwoorden en gezegden
Als een rat in de val. Een broodje aap verhaal. Een zondebok zoeken. De huid van de beer niet verkopen voordat hij geschoten is. Van een kale kip kun je niet plukken. Zo dood als een pier. Bloeden als een rund. Op alle slakken zout leggen. Als een vis op het droge.
Nu komt de aap uit de mouw. Het is hondenweer. Twee vliegen in één klap. Aan een dood paard trekken. Zo dom als een ezel. Zo dom als een gans. Gevangen als haringen in een ton. De knuppel in het hoenderhok gooien. Iemand als een hond behandelen. Hij is de gebeten hond. Zo ziek als een hond. Als een kip zonder kop. Naar iets vissen. Werken als een paard.
Diervrije spreekwoorden
PETA, de internationale organisatie die opkomt voor het dier, vindt dat het tijd wordt voor diervriendelijke of zelfs diervrije spreekwoorden. Dierenmishandeling is niet meer van deze tijd. Racistische, seksistische of homofobe uitdrukkingen mogen ook al een poosje niet meer. En nu vindt PETA dat ook de dieren niet meer zo negatief gebruikt mogen worden in onze taal. “Onze taal evolueert continu. Spreekwoorden en uitdrukkingen waarin sprake is van dierenmishandeling moeten uit de Dikke Van Dale.”
Respect voor dieren
Dieren zijn onze vrienden, volwaardige gezinsleden. En we moeten respect hebben voor de wereld om ons heen. Ook voor de dieren op de boerderij of de dieren in het wild. In de 21e eeuw waarin we nu leven, weten we donders goed dat dieren gevoel hebben. En dat er in beginsel geen kwaad in dieren zit. Wordt een dier vals, dan is dat onze schuld, de mens. Het wordt tijd voor meer respect voor dieren. Alle dieren.
Discussie aan tafel
Vanavond onder het avondeten had ik het er over met mijn gezin. De meningen zijn verdeeld aan tafel. Ik begon:
“Dierenmishandeling mag niet. Daar ben je het toch mee eens hè? Maar in ouderwetse spreekwoorden komt nog heel veel dierenleed voor. (Ik noemde een paar mooie voorbeelden: Een kat in de zak kopen. Zout op iedere slak leggen. Een zondebok zoeken.) Dierenrechtenorganisatie PETA wil van deze spreekwoorden af. Jodenkoeken en negerzoenen mogen niet meer. Seksistische opmerkingen mogen niet. Zwarte Piet mag ook al niet meer. Uitspraken met dierenmishandeling, waarom die dan nog wel?”
Onze meningen
Vriend (47): “Ga je dit nu zitten verdedigen? Hier ben je het toch niet mee eens hè? Je bent toch niet van de ratten besnuffeld!”
Dochter (12): “Zo ging het vroeger, maar nu toch niet meer? Geen ouwe koeien uit de sloot halen hoor. Nu zijn die spreekwoorden juist grappig bedoeld en niemand neemt het letterlijk.”
Bonuszoon (21): “Uitspraken horen niet strafbaar te zijn, naar mijn mening. In Nederland is het zelfs heel normaal, en overigens niet strafbaar, om met ziektes te schelden. Ziektes die miljoenen mensenlevens hebben gekost. Is dat niet veel erger? Dierenmishandeling is inderdaad niet oké maar aanpassing van die uitdrukkingen lijkt me niet nodig. Er zal geen haan naar kraaien.”
Ik (50): “Ik weet niet of het de jeugd laat denken dat dierenmishandeling maar normaal is. Als je in een beschaafd gezin opgroeit, weet je dat je zoiets niet doet. Aan de andere kant vind ik sommige spreekwoorden en gezegden wel héél dieronvriendelijk. Daar lusten de honden geen brood van en daar moet je dus maar niet te diep over nadenken…”
Toch ben ik van mening dat deze spreuken waardevolle gegevens bevatten over hoe het er vroeger aan toe ging. Ook andere spreekwoorden met ouderwetse beroepen bijvoorbeeld. Daarin leren we wat mensen deden, hoe ze leefden met alledaags gereedschap enzovoorts.
Voor de rijkdom der Nederlandsche taal mogen ze, wat mij betreft, blijven bestaan. De dieronvriendelijke spreekwoorden. Voor de kennis van de geschiedenis. Niet om dierenleed goed te keuren.
Nieuwe spreekwoorden
En hoe gaan die spreekwoorden dan klinken? Stel dat het allemaal door gaat? Als het aan PETA ligt, krijg je bijvoorbeeld dit:
Wat vind jij?
Wat vinden jullie? Zijn jullie het eens met de dierenorganisaties? Moet het maar eens afgelopen zijn met die uitdrukkingen waarbij dierenleed normaal is? Vooral ook om de volgende generatie te laten zien dat dierenmishandeling niet normaal is.
Of vind je dit allemaal onzin? Moeten we die spreekwoorden niet zo letterlijk nemen? Vind je dat we nu echt te ver gaan met het betuttelen van Nederlanders met hun diertjes? Ben jij het er niet mee eens? Vind je dit gewoon een kwestie van mierenneukerij?
X Ka